Stanowisko przedszkoli waldorfskich wobec mediów

Szanowni Państwo: Rodzice, Nauczyciele, Opiekunowie dzieci przedszkolnych,

obecna światowa sytuacja, jest trudna dla wszystkich, zarówno dla nas dorosłych, jak i dzieci. Konieczność pracy z domu połączona z równoczesnym sprawowaniem opieki nad dziećmi stawia przed nami wyzwanie jak połączyć te dwa, pozornie wykluczające się zadania.

Dla wielu osób odpowiedź przynosi wykorzystanie mediów i ich bogatej, wciąż rosnącej oferty skierowanej do małych dzieci. Jednak w czasach, kiedy media są już mocno obecne w codzienności dziecka, musimy z rozwagą operować narzędziami jakie daje nam technologia, gdyż możliwości radzenia sobie z oddziaływaniem mediów są u dzieci przedszkolnych znacznie niższe, niż u dzieci szkolnych. W związku z tym, zgodnie z posiadanym doświaczeniem i wiedzą na temat zdrowego rozwoju małego dziecka, badaniami naukowców oraz zaleceniami mentorów pedagogiki waldorfskiej (m.in. Ch. Wiechert¹), pragniemy zwrócić Państwa uwagę na długofalowe negatywne konsekwencje korzystania przez dzieci z urządzeń wysokiej technologii takich jak komputery, tablety i smartfony.

Poniżej wyjaśniamy dlaczego przedszkola waldorfskie nie proponują i nie prowadzą zajęć z dziećmi on-line, ani nie przygotowują dla nich żadnych materiałów w wersji elektronicznej.

Nasze doświadczenia jako pedagogów i rodziców mówią nam, iż kontakt z mediami zdecydowanie negatywnie wpływa na większość dzieci przedszkolnych (natężenie tego wpływu zależy od długości i częstotliwości oglądania oraz indywidualnych predyspozycji), powodując m. in.: niższe umiejętności w koncentracji uwagi, większą męczliwość, powierzchowność w działaniu i odkrywaniu świata, niską uważność, niższą kreatywność, bardziej schematyczną zabawę, mniej tematów do zabawy, większą sztywność myślową, większy chaos, pobudliwość psycho-ruchową, monotematyczność, trudności w rozwoju rysunku, słabszą autoregulację. Badacze dodają również: problemy z nadwagą, wzrokiem, rozwojem ruchowym, słabszy zasób słownictwa i słabszą gotowość szkolną, niższe umiejętności poznawcze i społeczno – emocjonalne, trudności w przetwarzaniu sensorycznym, podatność na nałogi, ADD.

Dzieci, które mają możliowść swobodnej zabawy rozwijają niekończące się bogactwo pomysłów na zastosowanie najprostszych materiałów, są właściwie zdolne do zabawy wszędzie i wszystkim, a ich fantazja stale podsyła im nowe pomysły i tematy do zabawy, będąc zalążkiem twórczego myślenia w przyszłości.

Na temat negatywnego wpływu mediów na rozwój dziecka wypowiadają się również światowe organizacje, takie jak np. WHO, czy Amerykańskie Stowarzyszenie Pediatrów².

Korzystanie z mediów przez dzieci w wieku przedszkolnym ma też konsekwencje zdrowotne, w tym potwierdzony, negatywny wpływ na jakość i długość snu, który jest jednym z filarów zdrowego rozwoju każdego dziecka (zwłaszcza ogladanie bajek, czy jakikolwiek kontakt z ekranem przed zaśnięciem)³. 

Zdaniem naukowców:

1. Nadmierny kontakt z mediami jest przyczyną zaburzeń rozwoju, w tym rozwoju poznawczego⁴.
2. Nadmierny kontakt z mediami zaburza u dzieci przebieg procesu mielinizacji mózgu, poprzez nadmierne stymulowanie w szczególności jego prawej półkuli, wrażliwej na obraz, dźwięk czy barwy a odpowiedzialnej także za bezkrytyczne przyjmowanie prezentowanych treści⁵.
3. Kontakt z przekazem audiowizualnym prowadzi do zaburzeń koncentracji uwagi.
4. Odbiór przekazu audiowizualnego uruchamia fale mózgowe alfa, które wskazują na stan braku skupienia organizmu, bierność i utratę uwagi⁶.
5. Powołane rozwojowo do ruchu, zastygłe przed ekranem dziecko jest w zupełnym zastoju motorycznym.
6. Oglądanie telewizji, korzystanie z telefonu, czy tabletu ma znaczący wpływ na zdolności przetwarzania sensorycznego u dzieci. W przypadku dzieci tempo zmieniających się informacji audiowizualnych przekracza próg ich możliwości, co prowadzi do przeciążenia układu sensorycznego i w konsekwencji często powoduje: wahania nastroju, niepokój psycho-ruchowy, nerwowość, krzyki, rozdrażnienie, nadmierną ruchliwość, nieumiejętność znalezienia sobie zajęcia, trudność z podjęciem sensownego, celowego działania, chaos.

Jako osoby wspierające małe dzieci musimy pamiętać, że praca z dzieckiem jest procesem wspierania jego rozwoju opartym o relację, a tę buduje się przede wszystkim w bezpośrednim, fizycznym, realnym kontakcie. Kontakt z dzieckiem jest nie do zastąpienia przez komunikację on-line.

Małe dziecko żyje w chwili obecnej, tu i teraz, ciesząc się tym co aktualnie spotyka na swojej drodze. Wierzymy, że na codzień budujemy zdrowe i prawdziwe relacje z naszymi podopiecznymi, które są również trwałe. Nie ma zatem konieczności, by wyrywać dzieci z ich realnego świata i zapraszać do wirtualnych spotkań, które nie są w stanie zaspokoić potrzeby bycia w relacji. Dziecko znajduje oparcie w rodzicu, dbamy zatem o rodziców pomagając im w znalezieniu odpowiednich działań na ten czas, w zbudowaniu rytmu nowej codzienności, wspierając ich metodycznie, duchowo i mentalnie.

Pedagogika waldorfska promuje odpowiedzialne podejście do tematu mediów, nie kwestionując możliwości zastosowania technologii w edukacji, zwracając jednak uwagę na warunek jakim jest dojrzałość do mediów⁷, której podstawy leżą kolejno w:
− integracji kompetencji sensorycznych i motorycznych – dobrze rozwiniętych umiejętnościach motorycznych i zmysłowych oraz świadomości swoich kompetencji;
− umiejętności komunikowania się;
− umiejętności działania, tworzenia;
− umiejętności odbierania: dokładnego patrzenia i słuchania ze zrozumieniem i wyciągania wniosków;
− umiejętności krytycznego myślenia.

Podstawa tej dojrzałości leży we wczesnym dzieciństwie. Dbanie o realizację podstawowych potrzeb i praw rozwojowych małych dzieci, którymi są: swobodny ruch, zabawa, kontakt i relacja z innymi osobami, kontakt z naturą, bezpieczeństwo i zdrowie, jest naszym podstawowym zadaniem.

op. tekstu Anna Andrykowska i Maciej Mrozowski

– Fundacja Q’Naturze

Przypisy:
1. https://www.goetheanum-paedagogik.ch/homeschooling/25/03/2020-christof-wiechert

2. https://www.who.int/ ; https://www.aap.org/

3. Lista publikacji na temat znaczenia dziecięcego snu: https://www.iaswece.org/waldorf-early-childhood-education/birth-to-three/resources-on-sleep/ oraz Garrison M.M., Liekweg K., Christakis D.A., Media Use and Child Sleep: The Impact of Content, Timing, and Environment, Pediatrics, 128(1):29-35., 2011 Fuller C., Lehman E., Novick M.B., Bedtime Use of Technology and Associated Sleep Problems in Children, Global Pediatric Health, 4, 1-8, 2017.

4. Dr Małgorzata Chojak, UMCS, Nadmierny kontakt z mediami jako przyczyna zaburzeń rozwoju poznawczego dzieci kończących wychowanie przedszkolne – raport z badań.

5. M. Large, Zdrowe dzieciństwo bez telewizora I komputera, 2006.

6. R. Patzlaff Zastygłe spojrzenie: fizjologiczne skutki patrzenia na ekran a rozwój dziecka. Kraków, 2008. 7. E. Hübner: Anthropologische Medienerziehung, Frankfurt/M. 2005. https://www.erziehungskunst.de/artikel/medienmuendig-statt-mediensuechtig/